Βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη

Όλος ο προοδευτικός κόσμος, αλλά και διεθνείς οργανισμοί όπως ο ΟΗΕ και ο ΟΟΣΑ, μιλούν στην εποχή μας για βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη και για αντίστοιχους στόχους που πρέπει να γίνουν δεσμευτικοί. Ο όρος «βιώσιμη» αφορά τόσο στην περιβαλλοντική διάσταση και την κλιματική κρίση όσο και στην ικανότητα της ανάπτυξης να είναι διατηρήσιμη μεσομακροπρόθεσμα και να μην παράγει κρίσεις. Ο όρος «δίκαιη» εστιάζει στην κατανομή των ωφελειών της ανάπτυξης με δίκαιο τρόπο στα κοινωνικά στρώματα χωρίς αποκλεισμούς.

Δεν αρκούν συνεπώς αποσπασματικά και οριζόντια μέτρα για την ανάπτυξη αλλά χρειάζονται στοχευμένα μέτρα που να υπακούουν σε μια ολοκληρωμένη αναπτυξιακή στρατηγική που θα αντιμετωπίζει τις σύγχρονες προκλήσεις.

Όλα αυτά έχουν ακόμα μεγαλύτερη σημασία για την Ελλάδα αν λάβει κανείς υπόψη ότι το οικονομικό/παραγωγικό μοντέλο της χώρας τα προηγούμενα χρόνια, αυτό της χωρίς σχέδιο μεγέθυνσης με δανεικά, αποδείχτηκε τόσο ευάλωτο στην τελευταία χρηματοοικονομική κρίση που κατέρρευσε με πάταγο παρασύροντας την πλειοψηφία του πληθυσμού (ανάμεσά τους και τους μηχανικούς).

Η αλλαγή, λοιπόν, παραγωγικού μοντέλου είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη. Αυτό για την Ελλάδα σημαίνει βασικά τα εξής:

• Η χώρα πρέπει να αξιοποιήσει το μεγαλύτερο συγκριτικό της πλεονέκτημα που είναι το ανθρώπινο δυναμικό της και ιδίως οι νέες και οι νέοι. Το πολύ καλά καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό είναι και το παραγωγικό υποκείμενο στο οποίο θα βασιστεί η ανάκαμψη της χώρας.
• Επομένως η χώρα πρέπει να κατευθυνθεί προς την οικονομία της γνώσης, προς προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας, που ενσωματώνουν τη γνώση, την έρευνα και την καινοτομία. Η Ελλάδα πρέπει να συμμετέχει ενεργά στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση. Η Ελλάδα δεν μπορεί -και δεν θέλει- να γίνει ανταγωνιστική διεθνώς μειώνοντας την αξία της εργασίας, θέλει -και μπορεί- να γίνει ανταγωνιστική αυξάνοντας την αξία των προϊόντων της, με την ενσωμάτωση της ευφυΐας των ανθρώπων της και της ιδιαίτερης φυσικής και πολιτισμικής αξίας του περιβάλλοντός της.
• Η ανάπτυξη δεν μπορεί να είναι διατηρήσιμη αν δεν στηρίζεται σε ένα ισχυρό κοινωνικό κράτος – εγγυητή της κοινωνικής συνοχής.
• Η ανάπτυξη πρέπει να στηριχθεί στη μεταρρύθμιση του κράτους και των δομών του. Να φτάσουμε σε ένα σύγχρονο πολιτο-κεντρικό κράτος με αυξημένης ποιότητας υπηρεσίες προς τους πολίτες και την κοινωνία.
• Ο δημόσιος χώρος και τα κοινά αγαθά είναι οξυγόνο ζωής και προϋποθέσεις βιώσιμης ανάπτυξης. Το φυσικό περιβάλλον της χώρας είναι επίσης βασικό συγκριτικό της πλεονέκτημα. Και η ελληνική κοινωνία σήμερα το αντιλαμβάνεται με ενδεικτικές τις αντιδράσεις στις προθέσεις της Κυβέρνησης για παραχώρηση του αιγιαλού σε κάθε είδους δραστηριότητα.
• Η ανάπτυξη με βάση τα ελληνικά μεγέθη πρέπει να στηριχθεί στην κάθετη και οριζόντια συνεργασία μικρομεσαίων, αυτοαπασχολούμενων και εργαζόμενων. Η κοινωνική και συνεταιριστική οργάνωση πρέπει να ενθαρρυνθεί και πριμοδοτηθεί σε όλο τον κύκλο της παραγωγικής διαδικασίας.

Η δική μας αναπτυξιακή στρατηγική πέρα από αυτονόητα οριζόντια μέτρα ελάφρυνσης της βαριάς κληρονομιάς των μνημονίων (όπως η μείωση των ασφαλιστικών βαρών των αυτοπασχολούμενων, η μείωση της φορολογίας για κεφάλαια που επανεπενδύονται σε παραγωγικό εξοπλισμό κλπ.), περιλαμβάνει πολλά στοχευμένα μέτρα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους μηχανικούς όπως:

• Στοχευμένα κίνητρα για επενδύσεις στη βιομηχανία και τη μεταποίηση και την ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων της έρευνας (π.χ. προγράμματα ΕΣΠΑ, νέος Αναπτυξιακός Νόμος κλπ.).
• Κίνητρα για πράσινες επενδύσεις σε ΑΠΕ, Ενεργειακές Κοινότητες, «Φιλόδημος» για έργα ύδρευσης – αποχέτευσης Δήμων κλπ.).
• Την ολοκλήρωση ενεργειακών διαδρόμων και δικτύων συνδυασμένων μεταφορών.
• Περαιτέρω κίνητρα για ενεργειακή εξοικονόμηση στο δημόσιο και ιδιωτικό κτιριακό απόθεμα («Εξοικονομώ», «Ηλέκτρα»).
• Την ανάπλαση, αναβάθμιση και περιβαλλοντική αποκατάσταση επιβαρυμένων βιομηχανικών περιοχών (π.χ. Ασωπός – Οινόφυτα).
• Την οργάνωση του δημόσιου χώρου των πόλεων με την εκπόνηση και εφαρμογή Σχεδίων Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας.
• Την ολοκλήρωση του χωρικού και χωροταξικού σχεδιασμού και του κτηματολογίου (π.χ. πρόγραμμα για την υλοποίηση του 100% των τοπικών χωρικών σχεδίων).
• Τον ψηφιακό μετασχηματισμό του κράτους και τη στροφή του στην εξυπηρέτηση του πολίτη (π.χ. ίδρυση επιχείρησης σε λίγες ώρες ηλεκτρονικά).
• Την υποστήριξη της Έρευνας και Καινοτομίας (Ε&Α) ως βασικού αναπτυξιακού παράγοντα (το ποσοστό δαπανών (δημόσιων και ιδιωτικών) για Ε&Κ στο ΑΕΠ σχεδόν τριπλασιάστηκε (αυξήθηκαν σημαντικά οι δημόσιες επενδύσεις, δημιουργήθηκαν νέα χρηματοδοτικά εργαλεία από όλες τις πηγές (ΠΔΕ, ΕΣΠΑ, Υπερταμείο Επιχειρηματικών Συμμετοχών, EquiFund), με αποτέλεσμα σήμερα η Ελλάδα να βρίσκεται στην καλύτερη θέση που είχε ποτέ ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ. Αλλά και οι δείκτες που αφορούν την καινοτόμο επιχειρηματικότητα και την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων, αποκαλύπτουν τις καλύτερες από ποτέ επιδόσεις τόσο στη διαθεσιμότητα κεφαλαίων υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου (venture capital, EquiFund) όσο και στο ποσοστό των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που υιοθετούν καινοτομία προϊόντων ή/και διαδικασιών, τεκμήριο σαφές ότι άρχισε να οικοδομείται στοχευμένα, για πρώτη φορά και με υγιείς όρους, η λεγόμενη οικονομία της γνώσης.)

Ο ρόλος του ΤΕΕ και των μηχανικών στην αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου και την ανάκαμψη της χώρας είναι προφανώς περισσότερο κρίσιμος παρά ποτέ. Οι πολιτικές που αναφέρθηκαν παραπάνω πρέπει να υποστηριχθούν από τους συναδέλφους σε θεσμικό πολιτικό και πρακτικό επίπεδο. Να ζωντανέψουμε το θεσμικό ρόλο του ΤΕΕ ως συμβούλου της Πολιτείας αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες στήριξης της πορείας της χώρας προς μία βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη. Ανάπτυξη που στο τέλος της ημέρας θα δημιουργήσει νέες ποιοτικές θέσεις εργασίας και νέους τομείς απασχόλησης για τον τεχνικό κόσμο.